BİYOLÜMİNESANS NEDİR

  Kendileri ışık üreten ya da çevreden yansıyan ışığın şiddetini artıran bazı hayvan türlerinin ışık yayınlaması. (Çeşitli hayvan türlerinde iletişim aracı olarak işe yarayan bu ışıkları yaratan olgular fosforışıllık ve flüorışıllıktır.)

—ANSİKL. Biyolüminesans olgusu omurgasız hayvanlarda çok görülür: bakteriler, protozoerler (noctiluca), denizlerde yaşayan omurgalılar (halkalı solucanlar, yumuşakçalar, kabuklular) ya da karada yaşayan hayvanlar (böcekler, örümcekler) özgül organlarının yardımıyla ışık yayabilirler.

Böceklerde bu organlar, lüsiferin üreterek depolayabilen salgı bezleridir. Lü-siferinin oksitlenmesi oksilüsiferini yaratır, o da özgül bir enzimle (lüsiferaz) bir araya gelince soğuk ışık üretir. Bu ışığın üretimini, yayın zamanını ve süresini hayvan belirler ve denetler. Işıklı işaret yalnız tü\ re özgü değildir, o türdeki erkeğe ya da dişiye, hatta yapılan herhangi bir davranışa bağlıdır.

Bu işaretlerin özgüllüğü, cinsel davranışların düzenlenmesinde onların önemli rolü olduğunu gösterir. Yeni Gine'de yaşayan bazı lucicola türlerinde erkekler ve dişiler ışıklı işaretler yayarlar ve bunların görünüşü çiftleşme gösterisi sırasında değişik biçimler alır. Bazı başka türlerde (fbcturis) dişi hayvan, çıkardığı ışıklı işaretle yakın bir türün dişisinin cinsel işaretini verir, böylece ötürün erkeklerini kendine çeker, ama bunu cinsel amaçla değil, düpedüz beslenmek, yani onları yemek için yapar.

Işık üretip yayan omurgalı hayvan azsa da (derin deniz balıkları dışında), üzerlerine düşen ışığın şiddetini artırabilen bedeni yapıda olanların sayısı pek çoktur. Bu nitelik, çevre aydınlığının zayıf olduğu yörelerde onları iyice görünür kılar. Bazı balıklarda, onları aynı türden hayvanların uzaktan tanıyabilmesini sağlayan özgül biçim ve renkte vücut kısımları vardır. Bu tipte tanıma işareti, characidae familyasından balıklarda çok gelişmiştir; bu nedenle akvaryum sevenler onları çok beğenirler. Eni iyi bilinenlerden bazıları: kırmızı neon (Cheirodon axetrodi), mavi neon (Hyhpessobricon innesi), siper ateşi (Hemigrammus ocellifer).

BİYOM a. (fr. biome). Aynı iklim koşullarının bulunduğu çok geniş alanları kapsayan türdeş görünümde geniş ekolojik birim. (Afrika'daki savan, Kuzey kutbu yöresindeki orman, tundra, çöl birer biyom-dur ve her biri özgün bir bitki örtüsüyle kaplıdır; aynı şekilde kumullar, engin çayırlar ve acı sular da birer biyom sayılır.)